Kocaeli’deki bazı akarsuların ekolojik kalitelerinin makrobentik omurgasız indekslerinden yararlanılarak belirlenmesi

Abstract

Bu tez çalışmasında, İzmit Körfezi çevresindeki en geniş drenaj alanlarına sahip akarsuların, endüstri kuruluşlarına ve yoğun nüfuslu yerleşim birimlerine farklı mesafelerde belirlenen istasyonlarındaki bentik makroomurgasız faunasının ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış mevsimlerindeki kompozisyonunu belirlemek, farklı metriklerin ekolojik kalite oranlarının belirlenmesindeki etkinliklerini araştırmak ve ekolojik kalite oranları ile farklı çevre baskıları arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amaçlandı. Her akarsuda kaynağa yakın, orta ve mansaba yakın olmak üzere 3 istasyon belirlenmiş ve 4 mevsim sucul bentik makroomurgasız örneklemeleri çoklu habitat örnekleme yöntemi ile kepçe ağı ve van veen grab sediment kepçesi kullanılarak gerçekleştirildi. Tür teşhisleri, cins ve tür düzeyinde, uygun teşhis anahtarları kullanılarak yapılıştır. Ekolojik kalitenin belirlenmesinde Batı Karadeniz Havzası ve Sakarya Havzası için belirlenen ve Su Yönetimi Genel Müdürlüğü/Devlet Su İşleri'nin Marmara Havzasındaki akarsularda kullanılması için önerdiği metrikler ve referans değerleri kullanıldı. Kocaeli ili biyolojik çeşitliliği için 189 bentik makroomurgasız taksonu ilk defa kayıt altına alındı. İndeks değerlerinin 3 akarsuda da kaynağa yakın istasyondan mansaba yakın istasyona gidildikçe azaldığı tespit edildi. İstasyonların çevresinde yer alan yoğun kentleşme, endüstrileşme, tarım ve rekreasyon faaliyetlerinin bentik makroomurgasız çeşitliliğine olumsuz etki ettiği düşünülmektedir. Ekolojik kalitesi en yüksek istasyonun Kirazderesi kaynağına yakın istasyon (KD1) olduğu, mansap bölgesine yakın bütün istasyonlarda ise ekolojik kalitenin Kötü olduğu belirlendi. Uygulanan metriklerin bölgedeki akarsularda ekolojik kaliteyi tespit etmede yetersiz olduğu şeklinde değerlendirildi. Bu çalışmada elde edilen veriler ışığında Kocaeli gibi sanayi, nüfus yoğunluğu ve tarımsal faaliyetlerin etkilerine maruz kalan benzer ekosistemlerde kullanılmak üzere yeni bir multimetrik indeks önerildi.

In the present thesis, our aim is to determine the composition of the benthic macroinvertebrate fauna in different seasons at the the station of the streams that have the largest drainage areas around the Izmit bay which determined at different distances to industrial establishments and densely populated settlements and to investigate the effectiveness of different multimetric indices in determining ecological quality ratios and the relation between stress factors. In each stream, 3 stations were determined, close to the source, the middle and close to the downstream, and benthic macroinvertebrate sampling was carried out for 4 seasons. In determining the ecological quality, the multimetric indices and reference values determined for the Western Black Sea Basin and Sakarya Basin and recommended by SYGM / DSI for use in the rivers in the Marmara Basin were used. For Kocaeli province, 189 benthic macroinvertebrates were registered for the first time. Intense urbanization, industrialization, agriculture and recreation activities around the stations are thought to have a negative effect on the benthic macroinvertebrate diversity. It has been determined that the index values decrease in all 3 rivers as one goes from the station close to the source to the station near the downstream. It has been determined that the station with the highest ecological quality is the station close to the Kirazderesi source (KD1), and that the ecological quality is Bad in all stations close to the downstream regions. It is thought that the applied multimetric indices are insufficient in determining the ecological quality of the rivers in this region. As a result of this study, we propose a new approach that we created from the indexes and reference values determined for the Western Black Sea Basin and Sakarya Basin to be used in this region and regions subject to similar pressures.