Anadolu’da bioarkeolojik örnekler üzerinde yapılan bazı arkeogenetik çalışmaların anadolu arkeolojisine katkısı

Abstract

Son zamanlarda bioarkeolojik buluntular ile yapılan Arkeogenetik çalışmalar Arkeoloji bilimine çok değerli katkılar sağlamaktadır. Buna rağmen, eski iskelet kalıntılarından elde edilen DNA'larda çevreye bağlı olarak kirlilik, kontaminasyon riski ve miktar azlığı gibi sorunlarla karşılaşılmasından dolayı arkeogenetik çalışmalardan sonuç elde edilmesi ise oldukça zor olmaktadır. Türkiye'de arkeogenetik bilim dalının yeni gelişmekte olmasına rağmen son on yılda konu ile ilgili yapılan çalışmalardan oldukça başarılı sonuçlar ortaya çıktığını görmekteyiz. Bu tez çalışmasında Türkiye genelinde yapılan arkeogenetik çalışmaların bazıları: Tepeçik-Çiftlik, Boncuklu Höyük, Çemialo Sırtı Batman Kazısı, Çine-Tepeçik Höyük, Nif Dağı Kazısı, Titriş Höyük, Resuloğlu Kazısı, Çatakhöyük, Aşıklı Höyük, Barcın Höyük seçilerek, bu kazıların arkeogenetik sonuçları tez konusunun temelini oluşturmuştur. Bahsedilen bu yerleşim yerlerinden çıkartılan bioarkeolojik kalıntılar üzerinde çeşitli teknikler kullanılarak mitokondriyal DNA'nın HVR gen bölgeleri çoğaltılarak modern türlerin soy ağaçları, anne baba akrabalık ilişkilerinin belirlenmesi ve aynı zamanda da cinsiyet, yaş tayini yapılması gibi konular anlatılmıştır. Arkeogenetiğin, arkeoloji başta olmak üzere biyoloji ve antropoloji gibi bilimlerle olan iş birliği sonucunda insan toplumlarının yaşam biçimlerinin ve alışkanlıklarının yorumlanmasına olan katkısı sunulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Bioarkeoloji, Arkeogenetik, antik DNA, mitokondriyal DNA, HVR

In recent years, archaeogenetic studies using bioarchaeological finds have made an invaluable contribution to the science of archaeology. However, for a number of reasons it is very difficult to obtain results from archaeogenetic studies using DNA samples extracted from old skeletal remains; these reasons include pollution due to environmental factors, the risk of contamination, and the lack of sufficient DNA material. Although the field of archaeogenetics has developed only recently in Turkey, in the last ten years studies produced here have proved quite fruitful. The current thesis is based on the findings of some of the archaeogenetic studies conducted in Turkey, drawing on samples from Tepecik-Çiftlik, Boncuklu Höyük, Çemialo Sırtı Batman Excavation, Çine-Tepecik Höyük, Nif Mountain Excavation, Titriş Höyük, Resuloğlu Excavation, Çatalhöyük, Aşıklı Höyük and Barcın Höyük. The study shows how, deploying a variety of techniques, the HVR gene regions of mitochondrial DNA deriving from the bioarchaeological remains unearthed in these settlements have been examined with the aim of exploring subjects such as the family trees of modern species and parental kinship relations, as well as the attributes of sex and age. As such, the thesis tries to demonstrate how cooperation between archeogenetics and other disciplines, such as archaeology, biology and anthropology, can enrich our interpretation of the lifestyles and habits of human societies. Keywords: Bioarchaeology, Archaeogenetics, ancient DNA, mitochondrial DNA, HVR