Türk kültüründeki sembollerin günümüz türk heykel sanatına yansımaları

Abstract

İlk çağlardan başlayarak insanlığın doğayı anlama uğraşı, süreç içerisinde yeni anlatım yolları keşfetmesini sağlamıştır. Doğa gözlemiyle ampirik bilgiler oluşturmuş ve bunları zamanla anlaşılabilir biçimlere dönüştürmüştür. Bu biçimler insanların doğa ve kendi aralarındaki iletişimi sağlayan sembollerdir. İletişim dili olarak ortaya çıkan semboller, biçim içerik birlikteliğinde kültürleri taşıyarak devamlılığını sağlamıştır. Semboller zamanla başka biçimlerin ortaya çıkmasına, toplumların görsel olarak ortaya koyduğu uygulamalı alanlarda genellikle başat rol üstlenmiştir. Sanatsal uygulamalarda estetik unsur olarak da ele alınmış, sanatçının içsel anlatımlara yönelimini sağlayarak modern sanatta kendine anlatım alanları yaratmıştır. Orta Asya kültürü, Pro-Türklerle başlayan ve Hun dönemlerine ait ve ortaya çıkartılan bu Kurganlar' da, sembolik anlatımın en güzel örneklerine ulaşılmıştır. Hayvan üsluplu tasvirlerin yapıldığı nesneler bulunmuştur. Göktürklerde ki dikili taşlar ve damgalar bu kültüre ait sembollerin taşıyıcı unsuru olmuşlardır. Dikili taşların inançla birlikte değerlendirilmesiyle Balbal heykel geleneğini oluşturmuş ve bunlar günümüzde anıt mezar olarak biçim geliştirmişlerdir. Uygur dönemi, başka kültürlerle kurulan ilişkilerin semboller ile anlatımlarına eklemeler yapılması ile biçimsel çeşitlilik sağlanmıştır. Kavim göçleriyle geniş bir coğrafyada etkili olan Türk kültürünün Anadolu'ya gelerek başka kültürlerle iletişim kurması sonucu yeni biçimlerin oluşmasında katkı sağlamıştır. Anadolu halkı arasında dokuma ve mezar biçimlerinde yer alan uygulamalardaki semboller, Kurganlar 'da çıkan daha sonraki uygulama alanlarındaki sembollerle benzerlik göstermektedir. Semboller yapılan bu yolculuklarda kaybolmadan, özelliklerini ve sürekliliklerini siyasi yönetimlere rağmen halklar aracılığıyla koruyarak sürdürmüşlerdir. Türk kültürü içerinde yer alan semboller sosyal yapı içerisinde sözlü olarak destanlarla, biçim olarak da dokumalar, süslemeler ve mimaride etkili olmuştur. Günümüz sanatında çeşitli alanlarda etkili olan semboller heykel sanatı içerisinde de ele alınarak değerlendirilmeye başlanmıştır.

Starting from the early ages, humanity's struggle to understand nature has enabled us to discover new ways of expression in the process. People have created empirical information by observing the nature and transformed this information into understandable forms over time. These forms are the symbols that enable people to communicate with nature. Symbols that emerged as the language of communication have carried the cultures into unity of form and content while ensuring their continuity. By providing the emergence of other forms over time, symbols have generally assumed a dominant role in applied fields that societies express through visual means. Symbols have also been considered as an aesthetic element in artistic practices creating spaces for self-expression in modern art through providing the artist's orientation to inner expressions. Within the Kurgan's found starting from Proto-Turk's era and those belonging to the Hun period that were unearthed the best examples of symbolic expression were found. Objects with animal-style depictions were found in these Kurgan's. The obelisks and stamps in the Göktürk's have been the main elements of the symbols of this culture. By the evaluation of the obelisks together with the belief systems, the tradition of Balbal sculpture has been formed and have developed a form to be monumental tombs of today. In the Uyghur period, diversity within symbols was achieved by making additions to the expressions of symbols by establishing relations with other cultures. Turkish culture, which was effective in a wide geography due to tribe migrations, contributed to the formation of new forms as a result of coming to Anatolia and communicating with other cultures. The symbols in the weaving and tomb forms among the Anatolian people are similar to the symbols in the previous application areas found in the Kurgan's. Symbols have maintained their characteristics and continuity through the people despite the political administrations, without getting lost in these journeys. Symbols in Turkish culture have been influential in the social structure orally through epic literature, structurally in weavings, decorations and architecture. Symbols that are effective in various fields in today's art have started to be utilized in the art of sculpture.