Giriş ve Amaç: Zihinsel ve/veya fiziksel hastalıklar, zeka geriliği, yaşlılık ve
deneyimsizlik gibi bir çok nedenle kendi menfaatleri lehine karar vermede, kendilerini
korumada yetersiz olan kişilerin ve velayet altında olmayan küçüklerin, maddi ve
kişisel konularda korunma, bakım ve gözetim gibi ihtiyaçlarını karşılayan ve hukuken
temsil edilmesini sağlayan vesayet kurumu Türk Medeni Hukuku’nda geniş bir yere
sahiptir. Vesayet davalarında kısıtlı adayları resmi sağlık kurulu raporu almak üzere
uzman hekimlerce değerlendirilmektedir. Çalışmamızda vesayet altına alınması için
gönderilen olguların sosyodemografik ve klinik özellikleri araştırılmış, hem kısıtlı
adaylarının değerlendirilme süreci ve rapor sonuçları, hem de vasi adaylarının
uygunluğu konusunda dikkat edilmesi gereken konuların tartışılması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Çalışmamızda 01.01.2011-31.12.2018 tarihleri arasında
vesayet nedeniyle hakkında rapor düzenlenmiş 149 olguya ait muayene ve
değerlendirmeler, yapılan tetkikler, vesayet davasına ilişkin adli tahkikat belgeleri ve
tüm tıbbi belgeler retrospektif olarak incelenmiştir.
Bulgular: Olguların yaş ortalaması 48,19 olup cinsiyet dağılımında erkeklerin
sayıca fazla olduğu tespit edilmiştir. Olguların eğitim düzeyi daha çok Düşük Eğitim
Düzeyi (ilkokul veya ortaokul mezunu) seviyesinde bulunmuştur. Olgular içerisinde
başvuru tarihinde aktif olarak iş hayatında çalışma oranı düşük saptanmış, meslek
grupları içerisinde işçi sınıfının ağırlıklı olduğu, her hangi bir mesleğe sahip olmayan
grubun oranının da %41,6 olduğu görülmüştür. Olguların büyük bir kısmının ailesiyle
yaşadığı ve aile yapılarının çoğunlukla anne baba ve kardeşlerden oluşan çekirdek aile
modelinde olduğu saptanmıştır. Vesayet davalarının daha çok kısıtlı adaylarının
ailelerinin talebi doğrultusunda açıldığı tespit edilmiştir. Çalışmamızda raporların
%58,4’ünün 1 aydan daha uzun sürede düzenlendiği anlaşılmış, bu süre uzun
bulunmuştur. Rapor sonuçlarında olguların %51,7’sine vasi, 12,8’ine yasal danışman
atanması uygun görülmüştür. Olgular tarafımıza büyük çoğunlukla Sulh Hukuk
Mahkemeleri tarafından gönderilmiş olup, olgularla birlikte davaya özgü adli tahkikat
dosyasının gönderilme oranı oldukça düşük (%13,8) bulunmuştur. Ayrıca olgu
sayısının son yıllarda artma eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Çalışmamızda vasi
125
atanması uygun görülen olguların çalışma hayatında aktif olmamaları, ailelerinin isteği
ile muayeneye gönderilmeleri, zeka düzeylerinin düşük olması, psikiyatrik ve
nörolojik hastalık tanıları almaları ve halen tedavi ihtiyaçlarının olması dikkat çekici
bulunmuştur.
Sonuç: Vesayet davası nedeniyle resmi sağlık kurulu raporu düzenlenmesi için
gönderilen olgular hakkında ayrıntılı adli psikiyatrik muayene yapılması
gerekmektedir. En uygun kararın verilebilmesi için kişiler ile birlikte vesayet davasına
özgü adli tahkikat dosyası ve daha önce düzenlenmiş tüm tıbbi belgelerin birlikte
gönderilmesi önem arz etmektedir. Verilecek kısıtlılık kararının kişilerin ihtiyaçları
doğrultusunda olması ve gereksiz kısıtlamadan kaçınılmasına dikkat edilmesi
önerilmektedir. Kısıtlanma ihtiyacı bulunan olgular istismara açık olabilmektedirler.
Ayrıca bazı hastaların akıl hastalığı, akıl zayıflığı, alkol veya uyuşturucu madde
bağımlılığı, ağır tehlike arz eden bulaşıcı hastalık gibi nedenlerle kendisi ve toplumun
için tehlikelilik oluşturabileceği göz önünde tutularak raporlanma sürecinin
hızlandırılması gerekmektedir. Mahkemeler tarafından sadece kısıtlı adaylarının değil
vasi adaylarının da muayeneye gönderilmesi, akıl sağlığının vasilik görevine uygun
olup olmadığının değerlendirilmesi ve bu yönde resmi sağlık kurulu raporu
düzenlenmesi gerektiği tarafımızca önerilmektedir.
Objective: Meeting the financial, personal and legal care needs of the
individuals who are unable to make decisions on their own behalf or unable to protect
themselves due to mental and/or physical illness, mental retardation, old age,
inexperience, and of the minors who are not in the custody, guardianship occupies an
important place in Turkish Civil Code. Wards to be are examined by medical doctors
to have official health report in guardianship cases. In this study, socialdemographic
and clinical qualifications of the cases who are requested to be in the custody, are
studied and its aimed to argue about the subjects that should be paid attention both in
the process of examining the wards, results of reports, and eligibility of the wards.
Material and Method: In this study we analyzed retrospectively
examinations, assessments, tests, judicial investigation documents of guardianship
cases and all medical documents that belong to 149 cases for which was prepared
reports between 01.01. 2011-31.12.2018 due to guardianship.
Results: The avarege age of cases is 48,19 and sex distribution data reveal that
males outnumber females. Education levels of cases are mostly low (primary schoolintermediate
school) it has been found that the rate of cases who have a profession is
low on the date of application. It is observed that the predominant occupational group
is labouring class and the rate of unemployees is %41,6. It was determined that most
of cases live with their families, and most of the families are structured in the nuclear
family model consisting of parents, brothers and sisters. It was determined that
guardianship cases were mostly opened at the request of the families of ward
candidates. In our study, it was understood that %58,4 of the reports were prepared for
more than 1 month and this period was found to be long. According to the results of
the reports courts appointed guardians to %51,7, of cases and legal advisory to %12,8.
The cases were sent us mostly by the Civil Courts of Peace, and delivery rate of judicial
investigation files of cases was found to be very low (%13,8). In addition it has been
observed that the number of cases tends to increase in recents years. In our study, it
was found remarkable that; cases who were appointed guardians are unemployed, they
127
were sent to examination at the request of their families, they have low level IQ,
diagnosed with psychiatric and neurological diseases and still need treatment.
Conclusion: A detailed forensic psychiatric examination is required for the
cases sent for the official medical board report due to guardianship case. In order to
make the most appropriate decision, it is important to send the judicial investigation
file of the guardianship case and all medical documents previously issued together. It
is recommended to be careful that the restriction decisions should be made in line with
the needs of people and attention should be paid to avoid unnecessary restriction.
Cases with need for restriction may be open to abuse. In addition, reporting period
should be faster because some patients may be dangerous for themselves and the
society due to mental illness, mental weakness, alcohol or drug addiction and seriously
dangerous infections disease. It is suggested that the courts should send not only ward
candidates but also guardian candidates to examination whether their mental healths
are eligible for guardianship and an official health board report should be prepared for
this.
